การใช้วัสดุคลุมแปลงที่ปลูกพืชนั้น เกษตรกรของไทยได้มีการใช้มาเป็นเวลานานแล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ฟางในแปลงที่ปลูกกระเทียมและหอมหัวใหญ่ทางภาคเหนือ การใช้วัสดุอื่น ๆ ก็ได้มีการใช้บ้าง ซึ่งขึ้นอยู่ปริมาณของชนิดวัสดุนั้น ๆ ที่จะสามารถจัดหาได้ ในบทความนี้จึงขอใช้โอกาสนี้กล่าวถึงประโยชน์ที่ได้รับและคุณสมบัติของวัสดุที่นำมาใช้สำหรับคลุมแปลงปลูกพืชอายุสั้น ประโยชน์ของการคลุมแปลง (Mulching) 1. เพื่อป้องกันการสูญเสียความชื้นจากผิวดิน ซึ่งเป็นการช่วยอนุรักษ์น้ำให้พืชปลูก 2. ช่วยให้ความชื้นในดินอยู่ในระดับสม่ำเสมอมากขึ้น 3. เพื่อป้องกันปัญหาของดินเค็มอันเนื่องมาจากการระเหยของน้ำจากผิวดินที่เกิดจาก Capillary water (เป็นช่องเล็ก ๆ ที่จะพาน้ำจากระดับล่างขึ้นมายังผิวดิน) ที่จะนำเกลือจากระดับล่างขึ้นมายังผิวดินชั้นบนที่เป็น Root zone เมื่อน้ำระเหยออกไป ก็จะทิ้งเกลือ (Na+) เมื่อมีการระเหยน้ำต่อเนื่อง ส่งผลให้ปริมาณ Na ที่สะสมอยู่ในระดับมากขึ้นจนพืชไม่สามารถทนทานได้ 4. เพื่อป้องกันวัชพืช 5. ป้องกันโรคเน่าคอดิน (Damping off) ในต้นกล้าที่เกิดจากแรงกระแทกของเม็ดน้ำกับผิวดินและต้นกล้า วัสดุที่ใช้สำหรับคลุมแปลง (Mulching materials) มีหลายชนิดด้วยกัน A. ฟางข้าว (Rice straw) เป็นวัสดุธรรมชาติที่อาจกล่าวได้ว่า "ดีที่สุด" ทั้งนี้เพราะ - วัสดุหาง่าย - ราคาไม่แพง - เส้นฟางอุ้มน้ำไม่สูง น้ำเคลื่อนที่ผ่านเส้นฟางลงสู่ผิวดินได้ง่าย - การจัดการปูวัสดุกระทำได้รวดเร็ว - อายุการใช้งาน ~3-4 เดือน เมื่อเกิดการสลายตัว แปลงก็จะได้อินทรียวัตถุุ (organic matters) ช่วยบำรุงดินเป็นอานิสงส์ด้วย B. แกลบ (Rice husk) ไม่แนะนำให้ใช้เป็นวัสดุคลุมดินเนื่องจากแกลบมีความสามารถในการอุ้มน้ำสูง จากประสบการณ์ที่ผ่านมา พบว่าแกลบจะดูดน้ำไว้เกือบทั้งหมด น้ำไม่สามารถผ่านลงไปถึงผิวดินได้ แต่แกลบเหมาะสำหรับใช้เป็นวัสดุคลุกไปกับดินก่อนปลูกพืชนอกเหนือจากความสารถในการอุ้มน้ำได้สูงมากแล้ว แกลบยังมีคุณสมบัติที่ดีเยี่ยมอีกสิ่งหนึ่งคือ มีค่าของ Cation Exchange Capacity (CEC) สูง จึงมีความสามารถในการดูดซับประจุบวก (+) ธาตุอาหารที่จำเป็นจำหรับพืชนั้นกว่าครึ่งหนึ่งเป็นประจุ + แกลบจึงช่วยดูดซับ (Adsorb) ธาตุอาหารส่วนหนึ่งไว้ที่ผิวก่อนที่จะทะยอยปลดปล่อยออกมาในภายหลัง ซึ่งเท่ากับเป็นการช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของการให้ปุ๋ยโดยตรง C. วัสดุธรรมชาติอื่นๆ เช่น เปลือกถั่ว หญ้าคา หญ้าอื่นๆ ขึ้นอยู่กับปริมาณวัสดุที่มีมากน้อยเพียงใด อย่างไรก็ตาม การใช้หญ้าเป็นวัสดุต้องระวังอย่าใช้ในระยะที่ออกดอกเนื่องจากจะเมล็ดติดมาด้วย D. ผ้าพลาสติกชนิดบาง สามารถใช้ปิดคลุมผิวดินได้เราจะโดยมีคุณสมบัติดังนี้ - อนุรักษ์น้ำได้ดีเยี่ยม - ป้องกันวัชพืชได้เป็นอย่างดี - ปูได้ง่าย - ปูได้ง่าย ต้องวางระบบน้ำหยดก่อนปูผ้าพลาสติกนี้ - ราคาไม่แพง การใช้ผ้าพลาสติกนี้ ต้องระมัดระวังอย่าให้ต้นกล้าสัมผัสถูกชิ้นส่วนของผ้าพลาสติกเนื่องจากมีอุณหภูมิที่สูงมาก (>50 C) ทำให้ต้นพืชตายนึ่งได้ จากประสบการณ์ที่ผ่านมา ในสภาพพื้นราบที่ไม่มีอากาศหนาวจัดสามารถใช้วัสดุชนิดใดก็ได้ แต่กรณีพื้นที่สูง ที่~500-800 เมตร เช่นที่ ต.แก่นมะกรูด อ.บ้านไร่ ของ จ.อุทัยธานี การปลูกพืชผักในช่วงฤดูหนาว แนะนำให้ใช้เป็นผ้าพลาสติก เนื่องจากต้นพืชผักนานาชนิดที่ปลูกและใช้ฟางคลุม ผลปรากฏว่า มีการเจริญเติบโตที่ไม่ดี อาจเป็นเพราะว่า การใช้ผ้าพลาสติกคงมีผลต่ออุณหภูมิของดินที่อุ่นกว่านั่นเอง จึงมีผลทำให้พืชผักเจริญเติบโตได้ดีกว่า *ขอขอบคุณ ข้อมูลจาก 108 คำถามกับคำถามร้อยแปด โดย รศ.ดร. รวี เสรฐภักดี คำถามที่ 86 ของชุดที่ I (I -86/108) เรื่อง "ว่าด้วยเรื่องของวัสดุที่ใช้สำหรับคลุมแปลงในช่วงระยะเวลาสั้น"