“ว่านหน้าขาว” เป็นสมุนไพรไทยที่คุ้นเคยกันดี เพราะมีสรรพคุณโดดเด่น ทั้งประทินผิวให้ขาว แก้สิวฝ้า รากยังช่วยบำรุงโลหิต ชื่ออื่นๆ ได้แก่ ว่านตาลเดี่ยว หรือหญ้าดอกคำ (Hypoxis aurea Lour.) จัดอยู่ในกลุ่ม Hypoxidaceae เป็นพืชสมุนไพรที่พบในประเทศอินเดีย ปากีสถาน ภูฏาน เนปาล จีนตอนใต้ ไต้หวัน ญี่ปุ่น เกาหลี พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ นิวกินี และทั่วทุกภาคในไทย ขึ้นทั้งในป่าผลัดใบและไม่ผลัดใบ ป่าเต็งรังและป่าสน แต่จะพบมากในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือทุ่งหญ้าที่เปิดโล่ง ความสูงถึงประมาณ 2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล ลักษณะเป็นไม้ล้มลุก มีขนสีขาวตามแผ่นใบประดับช่อดอก เหง้าทรงกลมถึงทรงกระบอกยาว ใบเดี่ยวรูปแถบ ปลายเรียวแหลม กว้าง 1-4 ซม. ยาว 8-25 ซม. โคนโอบรอบลำต้น ไร้ก้าน ออกดอกสีเหลืองที่ซอกใบ ยาว 4-8  ซม. ดอกย่อย 1-2 ดอก สมัยก่อนนิยมใช้เหง้าต้มน้ำดื่มเพื่อบำรุงร่างกาย บำรุงโลหิต นอกจากนี้ยังมีการนำเหง้ามาฝนให้เป็นผงสำหรับ ทาผิวแก้ สิวฝ้า

ดร.สุวรรณ ตั้งจิตรเจริญ นายกสมาคมแพทย์อายุรเวทแผนไทยประยุกต์แห่งประเทศไทย ในพระสังฆราชูปถัมภ์ เผยว่า จากการศึกษาเกี่ยวกับสารออกฤทธิ์ในเหง้าว่านหน้าขาว พบสารในกลุ่มฟีนอลิก กลุ่มแทนนิน กลุ่มไกลโคไซด์หลายชนิด เช่น Aureaside A, Aureaside B และสารอื่นๆ ที่มีโครงสร้างหลากหลาย นอกจากนี้ การศึกษาในระดับห้องทดลองเกี่ยวกับสารสกัดน้ำกลั่นของเหง้า ยังพบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ และยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ไทโรสิเนส (Tyrosinase) ซึ่งมีความเกี่ยวข้องในกระบวนการสังเคราะห์เม็ดสีเมลานินใต้ผิวหนัง ดังนั้นจึงมีการศึกษาทางห้องปฏิบัติการเกี่ยวกับการสร้างเม็ดสีเมลานินและการกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนต่อมา ก็พบว่า สารสกัดแอลกอฮอล์ความเข้มข้นร้อยละ 95 จากใบ และสารสกัดน้ำกลั่นจากเหง้าของพืชชนิดนี้ให้ฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเม็ดสีเมลานินในเซลล์ทดลอง กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนได้ดีเทียบเท่ากับวิตามินซี ส่งผลให้มีการนำสารสกัดจากเหง้าที่ได้ไปทำการศึกษาและพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์บำรุงให้ผิวให้ขาวกระจ่างใส และไม่มีอาการระคายเคือง

จากการศึกษาดังกล่าว ได้มีการนำผลงานวิจัยไปเผยแพร่ในเวทีต่างประเทศ จนได้รับรางวัลด้านการแพทย์ในการประกวด World Innovator Award Festival ที่ประเทศเกาหลีใต้ นอกจากนี้ยังได้รับเหรียญรางวัลในการประกวดนวัตกรรม อาทิ Novel Research and Innovation Competition 2013 จัดโดย University Sains Malaysia ประเทศมาเลเซีย และ International Warsaw Invention Show (IWIS) 2014 จัดโดย Warsaw University of Technology ประเทศโปแลนด์ รวมถึงได้รางวัลพิเศษจากหน่วยงานต่างๆ เช่น Korea Invention News จากประเทศเกาหลีใต้ และ Chinese Innovation & Invention Society (CIIS)

นับได้ว่า “ว่านหน้าขาว” เป็นพืชสมุนไพรมหัศจรรย์อีกหนึ่งชนิดที่น่าสนใจ และน่าจับตามองอย่างมาก นอกจากจะสร้างประโยชน์และเกิดมูลค่าเพิ่ม ทั้งด้านการแพทย์ ความงาม และเชิงพาณิชย์แล้ว ยังเป็นตัวเลือกให้ผู้บริโภคที่ใส่ใจสุขภาพผิวอีกด้วย พร้อมทั้งมีงานวิจัยรองรับและรางวัลการันตีมากมาย