"ทุเรียน" ผลไม้ส่งออกเด่นของไทย หากพูดถึงหนึ่งในผลไม้ที่เป็นที่นิยมของไทย ซึ่งนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ โดยเฉพาะชาวจีน ล้วนแล้วแต่นึกถึงและอยากที่จะตามมาชิมถึงที่ นั่นก็คือ ทุเรียน นั่นเอง

ทุเรียนไทยที่มีทั้งรสชาติเข้มข้นและกลิ่นหอมแรง เป็นที่โปรดปรานของผู้คนจำนวนทั่วโลก และถือเป็นหนึ่งในผลไม้ส่งออกที่สำคัญของประเทศ จนกลายเป็นที่จดจำและเป็นหนึ่งในภาพลักษณ์ของประเทศ ที่เมื่อเอ่ยถึงทุเรียน คนทั่วโลกก็จะนึกถึงประเทศไทย

สำหรับการส่งออกสินค้าทุเรียนไทยในช่วงเดือน ม.ค. ถึง มิ.ย. 2567 มีมูลค่า 2,980.40 ล้านเหรียญสหรัฐฯ หดตัวลดลงร้อยละ 6.55 มีตลาดส่งออกสำคัญ ได้แก่ จีน ฮ่องกง และเกาหลีใต้ โดยการส่งออกไปยังประเทศจีนคิดเป็นสัดส่วนคิดร้อยละ 97.43 ของมูลค่าการส่งออกรวมสินค้าทุเรียนของไทย

สำหรับสัดส่วนประเภทของทุเรียนที่ส่งออก แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มด้วยกัน คือ กลุ่มทุเรียนสดมีมูลค่าคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 93.63 และมีอัตราขยายตัวหดลดลงร้อยละ 7.09 ในขณะที่สินค้าทุเรียนแช่เย็นจนแข็ง มีมูลค่าคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 6.37 และมีอัตราขยายตัวเพิ่มขึ้นร้อยละ 2.27

สำหรับทุเรียนสายพันธุ์หลัก ได้แก่
1. หมอนทอง ผลทุเรียนพันธุ์หมอนทองมีขนาดใหญ่ ทรงผลค่อนข้างยาวปลายแหลม เนื้อทุเรียนหมอนทองมีสีเหลืองทอง อ่อนนุ่มละเอียด หวานมัน และมีเนื้อเยอะ เป็นที่รู้จักกันดีว่ามีกลิ่นหอมอ่อนๆ และไม่รุนแรงจนเกินไป เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่ชินกับกลิ่นทุเรียนที่ฉุนแรง
2. ก้านยาว ผลทุเรียนพันธุ์ก้านยาวมีขนาดปานกลาง ทรงผลกลม ทำให้เห็นพูไม่ชัดเจน ทุเรียนก้านยาวเป็นพันธุ์ทุเรียนที่นิยมกันมากพันธุ์หนึ่ง มีกลิ่นไม่ฉุนมาก เนื้อละเอียด มีเส้นใยน้อย รสชาติหวานอมเปรี้ยวเล็กน้อย ออกผลผลิตได้อย่างสม่ำเสมอ
3. ชะนี ผลทุเรียนพันธุ์ชะนีมีขนาดปานกลางถึงใหญ่ ทรงผลมีรูปทรงหวด คือ กลางผลป่องหัวเรียว ร่องพูค่อนข้างลึกเห็นได้ชัด ทุเรียนชะนีเป็นทุเรียนที่มีรสชาติเข้มข้น มีเนื้อที่แน่นและหนา เต็มเม็ด เนื้อสีเหลืองอมส้ม หวานและมัน กลิ่นค่อนข้างแรงซึ่งสะท้อนถึงความเข้มข้นของรสชาติ จึงทำให้ทุเรียนชะนีถูกนิยมนำไปแปรรูปเป็นอาหารหรือเป็นส่วนผสมของขนมหวานต่าง ๆ ที่ต้องการกลิ่นทุเรียนที่โดดเด่น

โดยประเทศไทยมีแหล่งเพาะปลูกทุเรียนที่สำคัญที่จังหวัดจันทบุรี ระยอง ชุมพร และตราด
สำหรับสายพันธุ์ทุเรียนอื่น ๆ ที่น่าสนใจ ได้แก่
1. พวงมณี ผลทุเรียนพันธุ์พวงมณีมีขนาดเล็กประมาณหนึ่งฝ่ามือ เนื้อทุเรียนมีสีเหลืองเข้ม มีจุดเด่นที่เนื้อทุเรียนมีความเนียนละเอียด ไม่มีเส้นใย กลิ่นหอมอ่อนๆ และมีรสชาติหวานจัด
2. กระดุม ผลทุเรียนพันธุ์กระดุมมีขนาดเล็ก ปลูกง่าย ได้ผลผลิตเร็ว เนื้อทุเรียนมีสีเหลืองอ่อน มีจุดเด่นที่รสชาติหวานมันนำ ไม่หวานแหลม จึงเหมาะสำหรับผู้ที่ชอบทุเรียนไม่หวานมาก มีกลิ่นอ่อนไม่ฉุน เนื้อเนียนละเอียด

วิเคราะห์คู่แข่งสำคัญของทุเรียนไทย
- ประเทศมาเลเซีย
เป็นที่ทราบกันดีว่า ผลไม้เมืองร้อนอย่างเช่นทุเรียน เป็นผลไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศมาเลเซีย และต่อมาถูกนำไปปลูกในประเทศใกล้เคียงอื่นๆ เช่น อินโดนีเซีย ไทย และเวียดนาม ในเวลาต่อมาไทยมีชื่อเสียงในเรื่องคุณภาพของทุเรียนไทยที่เป็นเกรดพรีเมียม ทำให้ทุเรียนไทยสามารถส่งออกไปยังตลาดโลกได้ดีกว่า อย่างไรก็ดี มาเลเซียมีสายพันธุ์ทุเรียนจดทะเบียนเพื่อการส่งออกมากกว่า 200 สายพันธุ์ สำหรับสายพันธุ์ที่โดดเด่นคือ “มูซานคิง” ในเรื่องของการแข่งขันกับทุเรียนไทย ทุเรียนมาเลเซียยังไม่ได้มีส่วนแบ่งในตลาดผลไม้จีนมากนัก และยังคงมีต้นทุนขนส่งที่สูงและผลผลิตปริมาณไม่เยอะเท่าประเทศไทย

- ประเทศเวียดนาม
เวียดนามมีการรวมกลุ่มผู้ปลูกทุเรียนที่เข้มแข็ง มีผลผลิตต่อเนื่องตลอดทั้งปี อีกทั้งการขนส่งไปยังประเทศจีนที่เป็นตลาดหลักนั้น ด้วยระยะทางที่ใกล้ จึงทำให้การขนส่งมีความรวดเร็ว และมีต้นทุนต่ำ ทำให้ได้เปรียบเรื่องราคาเมื่อเทียบกับไทย สำหรับเรื่องของจุดเด่นในพื้นที่เพาะปลูก เวียดนามมีผลผลิตทุเรียนที่อุดมสมบูรณ์ สามารถเก็บเกี่ยวได้ตลอดทั้งปี โดยเฉพาะในช่วงฤดูกาลที่ทุเรียนไทยไม่มีออกมา ทำให้ช่วงฤดูกาลนั้นทุเรียนเวียดนามไร้คู่แข่งขัน

จุดแข็งสำคัญของทุเรียนไทยในตลาดโลก ทุเรียนไทย ถือว่าหนึ่งในเป็นสินค้าผลไม้คุณภาพสูง รสชาติหวานละมุน กลิ่นหอม เปลือกบาง เม็ดเล็ก มีจุดเด่นเรื่องทุเรียนสดที่มีมาตรฐานสุขอนามัยที่ดี มีรสชาติหวานละมุนกว่าทุเรียนสายพันธุ์อื่น ๆ ในอาเซียน อีกทั้งไทยยังมีข้อได้เปรียบเรื่องของผลผลิตออกได้นาน และผลผลิตออกไม่พร้อมกัน เช่น แหล่งผลิตภาคตะวันออก (มี.ค.-มิ.ย.) และแหล่งผลิตภาคใต้ (มิ.ย. - ธ.ค.)