กระทุ่ม พส. (พืชสมุนไพร) คู่แฝดกระท่อม ย่อมใช้แทนกันได้ ไม่เสพติด ไม่ผิดกฎหมาย
การปลดล็อกพืชกระท่อมจากยาเสพติดให้โทษประเภท 5 เมื่อปลายเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา ผู้สนใจคงดีใจได้ไม่นาน เพราะหลังจากร่าง พ.ร.บ. พืชกระท่อมผ่านสภาแล้ว กระท่อมคงต้องกลับสู่พืชเสพติดควบคุมพิเศษ โดยเลขาธิการคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ป.ป.ส.) ทำให้กระท่อมเป็นยิ่งกว่าสิ่งเสพติดประเภทยาสูบหรือเหล้าที่ ป.ป.ส.

ในเมื่อกระท่อมยังก้าวไม่พ้นจากเงื้อมมือ ป.ป.ส. เราจึงควรมาทำความรู้จักกับกระทุ่ม พส.-พืชเสรีคู่แฝดกระท่อม ที่ใช้นามสกุล (Genus) เดียวกันคือ ไมทราไจน่า (Mitragyna) แถมยังไม่มีฤทธิ์เสพติดเหมือนกระท่อมอีกด้วย

เอกลักษณ์ของกระทุ่มที่คนไทยรู้จักกันดีก็คือ ส่วนของดอกทรงกลมแผ่รัศมีเกสรโดยรอบ เป็นดอกไม้มงคลที่ชาวอินเดียใช้บูชาพระกฤษณะในวัน “จุลันชาตรา” ช่วงเดือนสิงหาคม-กันยายน ซึ่งเป็นช่วงเดียวกับที่ต้นกระทุ่มออกดอกสะพรั่ง หอมอบอวล แหละด้วยนิมิตมงคลของดอกกระทุ่มนี่เอง สาวๆ สยามยุคหนึ่งจึงนิยมไว้ผมสั้นเสยชันขึ้น เรียกว่า “ทรงดอกกระทุ่ม”

ในทางภูมิปัญญาแพทย์พื้นบ้านนั้น สามารถใช้กระทุ่มแทนกระท่อมได้ โดยเฉพาะ กระทุ่มนา ที่มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Mitragyna diversifolia ซึ่งเป็นหนึ่งในสี่พันธุ์กระทุ่มที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกับกระท่อมมากที่สุด บ่งชี้ได้จากการมีรสขมฝาดเมาคล้ายกัน อันพิสูจน์ได้จากสารสำคัญ กล่าวคือ ในใบกระทุ่มนามีอัลคาลอยด์ ชื่อ ไมทราฟีลีน (Mitraphyline) มีฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางและกล้ามเนื้อเรียบ ช่วยลดความดันโลหิต ในผู้ที่มีความดันโลหิตสูงกว่า 140/90 ม.ม.ปรอท ซึ่งมีฤทธิ์ใกล้เคียงสารไมทราไจนีน (Mitragynine) ที่มีอยู่ในใบกระท่อม

ทั้งนี้ สารไมทราฟีลีนในใบกระทุ่มนาสามารถออกฤทธิ์ต่อกล้ามเนื้อเรียบของผนังหลอดเลือดที่ควบคุมความดันโลหิตให้เป็นปกติ รวมทั้งยังช่วยควบคุมกล้ามเนื้อเรียบของผนังกระเพาะอาหาร สำไส้ และมดลูก จึงช่วยลดกรดในกระเพาะอาหาร ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้เมื่อเป็นบิดหรือท้องร่วง และยังระงับอาการปวดมดลูกได้ด้วย

แต่ฤทธิ์ของใบกระทุ่มนาที่แฟนคลับกระท่อมใฝ่ฝันก็คือ ฤทธิ์ต่อระบบประสาท อันได้แก่ ช่วยให้เกิดความรู้สึกตื่นตัว กระปรี้กระเปร่า ขยันขันแข็ง มีเรี่ยวแรงทำงาน ไม่ปวดเมื่อยอ่อนล้าง่าย ๆ เรียกว่า เป็นยาขยันน้อง ๆ กระท่อมเลยทีเดียว แม้ไม่ขยันอึดทนสู้แดดเปรี้ยงได้เหมือนเคี้ยวใบกระท่อมก็ตาม และเพราะฤทธิ์คล้ายกระท่อมนี้เองชาวใต้จึงเรียกกระทุ่มนาว่า กระท่อมนาเพราะใช้เสพแก้ขัดแทนกระท่อมได้ แต่ก็ไม่นิยมใช้วิธีเคี้ยวใบกระทุ่มสด หากจะเลือกใบกระทุ่มนางาม ๆ ชนิดกลางแก่กลางอ่อน ลอกเส้นใบออกให้หมด เพราะเป็นเส้นใยที่ไม่ละลายน้ำ ถ้าเผลอเคี้ยวกลืนเข้าไปอาจทำให้ลำไส้อุดตันได้ จากนั้นจึงนำไปย่างไฟอ่อน ๆ พอให้เกรียม เป็นการประสะพิษและทำให้สมุนไพรมีรสชาติดีขึ้น แล้วนำไปชงน้ำร้อนดื่มสังสรรค์กันในวงน้ำชา โดยจะเติมน้ำผึ้งแต่งรสด้วยก็ได้ หรือจะดื่มชาชงใบกระทุ่มนาครั้งละ 1 ใบ วันละ 3 ครั้งหลังอาหารเพื่อรักษาสุขภาพก็ได้ จะช่วยให้มีอารมณ์แจ่มใส บำรุงกำลัง ควบคุมความดันโลหิตให้ปกติ แก้ไข้ หรือจะอมน้ำชากระทุ่มนากลั้วคอช่วยสมานแผลแก้อักเสบในลำคอและช่องปาก

ปกติกระทุ่มนาเป็นพืชที่ขึ้นง่ายแม้ในที่น้ำท่วมขัง และนิยมปลูกเป็นไม้เศรษฐกิจสำหรับทำเฟอร์นิเจอร์ เมื่อเริ่มมีการปลดล็อกกระท่อม จึงมีเกษตรกรหัวใสใช้ต้นกระทุ่มนาเป็นต้นตอเสียบกิ่งกระท่อมขายรายได้งาม ฉะนั้นจะเห็นได้ว่ากระทุ่มนามีประโยชน์มากกว่าที่คิด หันมาใช้กระทุ่มนาแทนยาเสพติด ชีวิตจะดีขึ้นอีกเยอะเลย