ปัจจุบัน ปัญหาขยะอินทรีย์หรือขยะเปียกจากอาหาร ถือเป็นหนึ่งในปัญหาสิ่งแวดล้อมที่พบได้ทั่วไปในหน่วยงาน สถานศึกษา และพื้นที่ชุมชน ขยะประเภทนี้หากไม่ได้รับการจัดการอย่างถูกวิธีจะเกิดการหมักหมม ส่งกลิ่นเหม็น และปล่อยก๊าซมีเทน ซึ่งเป็นก๊าซเรือนกระจกสู่ชั้นบรรยากาศ การนำแนวคิดการแปรรูปขยะอินทรีย์มาใช้ เช่น Dry Food Waste และไบโอชาร์ (Biochar) จึงเป็นทางเลือกที่ทั้งช่วยลดปัญหาขยะและเพิ่มประโยชน์ทางเกษตรกรรมได้ในเวลาเดียวกัน

🍽️ Dry Food Waste การเปลี่ยนขยะอาหารให้กลายเป็นทรัพยากร
Dry Food Waste คือ เศษอาหารที่ผ่านการลดความชื้นจนเกือบแห้งสนิท โดยใช้กระบวนการอบหรือตากแห้ง เพื่อป้องกันการเน่าเสีย ลดกลิ่น และลดน้ำหนักของของเสีย กระบวนการนี้ช่วยให้เศษอาหารกลายเป็นวัสดุที่สามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ได้ เช่น เป็นวัตถุดิบในการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ อาหารสัตว์ หรือเชื้อเพลิงชีวมวล

🔸 ลักษณะสำคัญของ Dry Food Waste
- มักได้จากการ อบแห้งหรือใช้เครื่องลดความชื้น
- ไม่มีน้ำหรือมีความชื้นน้อยมาก (ไม่เกิน 10–15%)
- ยังคงเป็นอินทรีย์วัตถุ เช่น เศษผัก ผลไม้ เศษข้าว เศษเนื้อ
- สามารถนำไปใช้ เป็นวัตถุดิบผลิตปุ๋ยอินทรีย์, อาหารสัตว์, หรือ เชื้อเพลิงชีวมวล ได้
👉 สรุปคือ Dry Food Waste คือของเสียจากอาหารที่ผ่านกระบวนการทำให้แห้ง เพื่อให้จัดการง่ายขึ้นและนำกลับมาใช้ประโยชน์ได้

เศษอาหารแห้งเหล่านี้ยังคงมีสารอาหารหลัก เช่น ไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรัส (P) และโพแทสเซียม (K) ซึ่งเป็นธาตุอาหารสำคัญต่อการเจริญเติบโตของพืช จึงเหมาะสำหรับใช้เป็นวัตถุดิบตั้งต้นในการทำปุ๋ยหมัก (Compost) โดยเฉพาะในหน่วยงานที่มีเศษอาหารจำนวนมาก เช่น สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัย หรือโรงอาหาร การนำระบบ Dry Food Waste มาใช้จะช่วยลดปริมาณขยะอินทรีย์ที่ต้องขนทิ้ง และเปลี่ยนให้กลายเป็นทรัพยากรหมุนเวียนที่เป็นประโยชน์ต่อพื้นที่สีเขียวของหน่วยงาน

🔥 ไบโอชาร์ (Biochar) ถ่านชีวภาพและบทบาทต่อจุลินทรีย์ดิน
ไบโอชาร์ (Biochar) คือ ถ่านชีวภาพที่ได้จากการเผาวัสดุอินทรีย์ในสภาวะที่มีออกซิเจนต่ำ (Pyrolysis) วัสดุที่นำมาใช้มักเป็นเศษพืช เศษไม้ หรือแม้แต่เศษอาหารแห้ง ไบโอชาร์มีลักษณะเป็นของแข็งสีดำ เนื้อพรุน และมีคาร์บอนเสถียรสูง

🔸 ลักษณะสำคัญของไบโอชาร์
- เป็นของแข็งสีดำคล้ายถ่าน
- มีโครงสร้างรูพรุนสูง ช่วยดูดซับน้ำและสารอาหารได้ดี
- มีคาร์บอนเสถียรสูง สามารถกักเก็บคาร์บอนไว้ในดินได้นานหลายร้อยปี
- ใช้ปรับปรุงดิน, เพิ่มผลผลิตพืช, และช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก
👉 สรุปคือ Biochar เป็นผลิตภัณฑ์ที่เกิดจากการเผาอินทรีย์วัตถุอย่างควบคุมเพื่อให้ได้คาร์บอนเสถียรที่มีประโยชน์ต่อดินและสิ่งแวดล้อม

🌱 ประโยชน์ทางการเกษตร ไบโอชาร์ไม่ใช่ปุ๋ยโดยตรง แต่เป็นวัสดุปรับปรุงดินที่ช่วยให้ดินมีคุณสมบัติดีขึ้น ได้แก่
* เพิ่มความร่วนซุยของดิน
* ช่วยดูดซับน้ำและธาตุอาหาร ทำให้พืชดูดใช้ได้อย่างต่อเนื่อง
* ลดความเป็นกรดในดิน และช่วยให้โครงสร้างดินคงตัวมากขึ้น
* ช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากดิน

ความสัมพันธ์กับจุลินทรีย์ดิน
สิ่งที่ทำให้ไบโอชาร์โดดเด่น คือ ความสามารถในการเป็นที่อยู่อาศัยของจุลินทรีย์ดิน ซึ่งเป็นกลุ่มสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่มีบทบาทสำคัญต่อความอุดมสมบูรณ์ของดิน
- โครงสร้างรูพรุนของไบโอชาร์ช่วยให้จุลินทรีย์ เช่น แบคทีเรียและรา มีพื้นที่เกาะอาศัย ปลอดภัยจากการถูกชะล้าง
- ไบโอชาร์สามารถดูดซับสารอาหาร เช่น ไนโตรเจนและฟอสฟอรัส ไว้ในรูพรุน ทำให้จุลินทรีย์เข้าถึงสารอาหารได้ง่ายขึ้น
- จุลินทรีย์ที่อาศัยในไบโอชาร์ช่วยย่อยสลายอินทรีย์วัตถุในดินให้กลายเป็นสารอาหารพืช
- การรวมกันระหว่าง Biochar + ปุ๋ยหมัก (Compost) หรือ Biochar + จุลินทรีย์ชีวภาพ จะเพิ่มประสิทธิภาพของดินอย่างมาก เพราะไบโอชาร์ทำหน้าที่เป็นที่พักพิงให้จุลินทรีย์เจริญเติบโตได้ต่อเนื่อง

ในบางงานวิจัยยังพบว่า การเติมจุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์ (เช่น กลุ่ม Bacillus หรือ Trichoderma) ลงไปในไบโอชาร์ จะช่วยเร่งกระบวนการย่อยสลายและส่งผลให้พืชเจริญเติบโตได้ดียิ่งขึ้น จึงเกิดแนวคิด Biochar-based Microbial Fertilizer หรือ ปุ๋ยชีวภาพจากไบโอชาร์ ซึ่งเป็นแนวทางใหม่ของเกษตรยั่งยืน

⚖️ การเลือกแนวทางที่เหมาะกับแนวทางที่เหมาะกับหน่วยงานที่มีขยะเปียกจำนวนมาก
หากหน่วยงานของคุณมีขยะอินทรีย์ (เศษอาหาร, กาแฟ, เปลือกผลไม้ ฯลฯ) จำนวนมาก การจัดการแบบ Dry Food Waste Composting จะเหมาะสมกว่า
🔸 ทางเลือกที่แนะนำ คือทำปุ๋ยหมักจากขยะเปียก (Composting) โดยใช้เครื่องอบแห้งขยะอาหารให้เป็น Dry Food Waste เพื่อลดกลิ่นและน้ำหนัก และนำไปผสมกับเศษใบไม้หรือดินหมักไปทำปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพดี เพื่อใช้บำรุงต้นไม้หรือแปลงพืชรอบอาคารได้ ทั้งนี้สามารถเชื่อมโยงกับโครงการ Zero waste ช่วยลดขยะอินทรีย์ที่ต้องขนทิ้ง

🌍 สรุป
Dry Food Waste ช่วยเปลี่ยนขยะอาหารให้เป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่มีสารอาหารสูง ส่วนไบโอชาร์ช่วยปรับปรุงคุณภาพดินและสร้างระบบนิเวศจุลินทรีย์ที่แข็งแรง การผสานทั้งสองแนวคิดเข้าด้วยกันคือการสร้างวงจรเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ภายในหน่วยงาน ที่ลดของเสีย เพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน และช่วยลดโลกร้อนได้ในเวลาเดียวกัน สรุปสั้นๆ คือ ไบโอชาร์อาจนำมาใช้เสริมในดินร่วมกับปุ๋ยหมักภายหลัง เพื่อช่วยเพิ่มความร่วนซุยและกักเก็บสารอาหารในระยะยาว แต่ไม่ควรใช้เดี่ยว ๆ

 

ขยะอินทรีย์คือทรัพยากร ขยะของคุณ...คือบุฟเฟต์ของดิน

จากเศษอาหารสู่ดิน จากดินสู่ชีวิต
วัฏจักรเล็ก ๆ ที่สร้างการเปลี่ยนแปลงอันยิ่งใหญ่

📖 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง จาก คลังความรู้ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (KUKR) 📗

1. https://kukrdb.lib.ku.ac.th/sh/5zpFN1

2. https://kukrdb.lib.ku.ac.th/sh/fnYGNh

3. https://kukrdb.lib.ku.ac.th/sh/dNPFxw